Rozmowy nauczyciela o uczeniu przynoszą po pewnym czasie dobre efekty. Mogą być indywidualne, ale też przy całej klasie. Warto zajmować się tym, jak się efektywnie uczyć.
Taka rozmowa indywidualna z uczniem może zmienić jego podejście do uczenia się. Przeważnie jednak pierwsza reakcja ucznia, to zaskoczenie i obrona, na początku uczeń może odebrać taką propozycje rozmowy wręcz jako próbę dodatkowego dręczenia, a nie inicjatywę pomocy ze strony nauczyciela.
Uczeń ma świadomość, że ma się uczyć i zazwyczaj myśli, że wkłada już wystarczający wysiłek w naukę. Ale jeśli nie ma sukcesów, to może zacząć myśleć, że nie jest wystarczająco zdolny. Jednak już pierwsze spojrzenie nauczyciela w praktykę uczenia się ucznia daje już pewien obraz organizacji i pomysły na zwiększenie efektywnego uczenia się.
Organizacja
Bardzo dobrą pomocą w organizacji procesu uczenia się jest Mój zeszyt pomagający się uczyć. Na organizację składają się: materiały, notatki, kalendarz, informacje zwrotne, stawiane celów i to wszystko może być w jednym zeszycie.
- Cele
Jeśli uczeń ma świadomość do czego dąży i po czym pozna, że tam doszedł (kryteria sukcesu), to jest to świetna wskazówka do uczenia się. Bez niej proces nauki jest bardziej chaotyczny.
- Notatki/materiały
Wiele materiałów może uczeń znaleźć w Internecie, jednak bez umieszczenia ich w jednym miejscu uczeń naraża się na zapomnienie, gdzie one zostały znalezione. Uczniowie często mówią, że mogą zrobić zdjęcia i mieć materiały w telefonie, ale praktyka pokazuje, że do nich potem nie zaglądają. Jeszcze trudniej jest z własnymi notatkami i refleksjami, one znacznie lepiej działają, gdy są pisane odręcznie i zamieszczane w jednym miejscu, aby można było do nich łatwo wrócić.
Dzięki zamieszczeniu ich w ich Zeszycie pomagającym uczyć się, uczniowie mogą śledzić swój proces uczenia się i lepiej przygotować się do sprawdzianu,
W Zeszycie można dodawać komentarze (np. które sposoby są dla mnie najwygodniehsze), podkreślać ważne rzeczy i robić przemyślane notatki graficzne / mapy myśli pomagające w głębszym uczeniu się. Mój zeszyt pomagający się uczyć pomaga uczniom wziąć odpowiedzialność za swój proces uczenia się.
- Informacja zwrotna
Dzięki informacji zwrotnej od nauczyciela lub dzięki ocenie koleżeńskiej lub samoocenie uczeń może monitorować swój proces uczenia się. A śledzenie i analiza własnych postępów są niezbędne do uczenia się.
- Kalendarz
Zapisywanie nadchodzących terminów i zobowiązań jest bardzo ważne i potrzebne, aby moc się z rozmysłem przygotować. Pozwala to uczniowi na planowanie uczenia się i zarządzanie swoim czasem.
Własnoręczne tworzenie takiego kalendarza pomaga w uczeniu się.
- Praca własna
Może to być praca domowa, własne notatki – to co uczeń uzna za pomocne. Pomaga uczniowi w śledzeniu własnego procesu uczenia się. Młodzi ludzie nie są przyzwyczajeni do organizacji i nauczyciel może im w tym pomoc przeznaczając czas na robienie notatek i dyskutując z uczniami, co warto, aby znalazło się w ich zeszytach.
Mój zeszyt pomagający się uczyć organizuje nauczanie i naprawdę pomaga w uczeniu się.
Strategie nauki
Wiele jest strategii efektywnego uczenia się, trzeba pomóc wybrać te, które są pomocne danemu uczniowi i uwzględniają jego autonomię. To uczeń sam musi wybrać, co mu pomaga i odpowiada najbardziej. Dlatego trzeba obserwować własny proces uczenia się, rozmawiać o tym, co komu pomaga i dzielić się doświadczeniami. Jak to może zrobić nauczyciel w klasie szkolnej:
> Krok 1: Samoocena
Uczniowie mogą przyjrzeć się i ocenić swoje umiejętności uczenia się. Można ich poprosić, aby ocenili swoje umiejętności uczenia się w pewnej skali i dalej poprosić tych uczniów, którzy ocenili się wysoko o podzielenie się „tajnymi” sposobami na uczenie się.
> Krok 2: Inwentarz umiejętności
Można przedstawić uczniom zestaw sposobów na uczenie się, może to być ankieta do wypełnienia dla uczniów. Na przykład mogą to być takie stwierdzenia:
- Mam stałe i odosobnione miejsce do nauki
- Prowadzę kalendarz moich zadań
- Robię plan przygotowania się do sprawdzianu
- Przygotowuję własne karty pracy
- Stosuję fiszki
- Poszukuje pytań dotyczących tematu i na nie odpowiadam
- Uczę się z kolegą lub koleżanką
- Poszukuję materiałów w Internecie
- Jeśli czegoś nie rozumiem, pytam nauczyciela
- Powracam kilka razy do poznanych materiałów
- Robią własne notatki
- Podkreślam różnymi kolorami ważne fragmenty w tekście i robią to kilka razy
- Robię notatki na marginesie tekstu
- Odkładam na czas nauki „rozpraszacze”
- Nagrywam notatki, aby je potem moc odsłuchać
Można do tego zestawu dopisać „tajne” sposoby uczniów i można je dopisywać w miarę ich pojawiania się.
Jeśli pomysły pochodzą od uczniów, to są lepiej przez nich przyjmowane. Można też organizować dzielenie się sposobami poprzez szybkie „randki” lub zmodyfikowaną układankę.
> Krok 3: Robienie notatek
Robienie dobrych notatek to jedna z najważniejszych umiejętności. Czym wyższy poziom nauczania, tym ta umiejętność jest bardziej niezbędna.
Uczniowie mają nadzieję, że zapamiętają przekaz ustny, ale to jest płonna nadzieja. Inni z kolei notują każde słowo nauczyciela nie rozumiejąc, o czym on mówi.
W rzeczywistości robienie notatek polega na podsumowaniu w myślach tematu. Warto robić przerwy na notowanie. Kilka wskazówek do robienia notatek:
- Odręczne notatki
Badania pokazują wyższość notatek odręcznych nad robionymi w komputerze. Dodatkowo uczeń może wykonać odręcznie rysunek poglądowy lub mapę myśli. Sposób robienia notatek można doskonalić i warto rozmawiać z uczniami o ich wykorzystaniu.
- Przetwarzania notatek
Po ponownym przeczytaniu notatek warto zachęcić uczniów do zapisywania pytań wokół notatek, na temat niezrozumiałych pojęć i treści. Następnego dnia, po zrobieniu notatek, warto, aby uczniowie przeczytali notatki powtórnie i je ewentualnie uzupełniali. Mogą to zrobić w parach.
- Kolor
Kolor i grafika uzupełniająca są bardzo pomocne w notatkach. Uczniowie mogą mieć własny system kolorów, wskazujący na różne aspekty.
- Testy
Badania pokazują, że uczeniu sprzyjają testy bez oceny. Testy pomagają przygotować różne narzędzia internetowe, takie jak Quizlet, Kahoot – te platformy online zostały zaprojektowane, aby pomóc uczniom w zapamiętywaniu informacji, powtarzaniu pojęć lub ćwiczeniu do nadchodzących sprawdzianów. Można też poprosić uczniów o stworzenie samodzielne testu i potem polecić uczniom wykonanie testów skonstruowanych przez kolegę lub koleżankę.
Autonomia
Nie ma jednego stylu uczenia się, trzeba pozostawić uczniom autonomiczny wybór. Jeśli ktoś lepiej się uczy poruszając się, to warto mu na to pozwolić, niektórzy (wiele osób tak ma) wolą uczyć się z kimś, inni lubią robić pomocne rysunki lub mapy myśli, dla innych pomocne są kolorowe ołówki i zakreślacie.
Monitoring
Uczniowie przeważnie nie łączą włożonego wysiłku w uczenie się z osiągniętym efektem. Dlatego warto poprosić uczniów o analizę, ile i w jaki sposób się uczyli i porównanie tego z osiągniętym wynikiem.
Notka o autorce: Danuta Sterna jest byłą nauczycielką matematyki i dyrektorką szkoły, ekspertką oceniania kształtującego. Współpracowała z Centrum Edukacji Obywatelskiej tworząc programy szkoleń i kursów. Jest autorką książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach, prowadzi też swoją stronę: OK nauczanie. Inspiracja artykułem Sharon D. Ratliff w MiddleWeb.com.
