Rozwój społecznego Internetu, który wyzwala nowe możliwości technologiczne, również w edukacji, nowe umiejętności i kompetencje uczniów, zmiany na rynku pracy, przekształcenie się społeczeństwa industrialnego w społeczeństwo wiedzy, wymuszają nie tylko reformę, ale właściwe rewolucję w systemie edukacyjnym.

Każde działanie jest skuteczniejsze, kiedy wiemy w jakim celu i dokąd zmierzamy. O ile myśląc np. o wędrówce po górach - łatwo nam wyobrazić sobie co jest celem naszej wspinaczki - zdobycie szczytu, lepsze samopoczucie, dbałość o dobrą kondycję fizyczną i psychiczną, o tyle nauczyciele mają ogromne kłopoty ze sformułowaniem nie tylko celu lekcji, ale również odpowiedzieć na proste pytanie: czego chcą ucznia (na)uczyć, jakiego młodego człowieka, z jakimi cechami osobowości chcą zobaczyć po zakończonej edukacji formalnej w szkole.

Budowa mózgu daje możliwości uczenia się bez pomocy nauczyciela - to znaczy, że i bez dydaktycznie właściwego uszeregowania treści od prostych do złożonych (progresja) można nauczyć się najbardziej złożonych zależności. Bardziej od „porządku metodycznego” młodzież potrzebuje właściwego otoczenia do prób postępowania na wszystkich płaszczyznach współżycia, właściwych przykładów, by kierować swoim postępowaniem przez modelowanie, i wystarczająco dużo przestrzeni do wypróbowywania.

Dyscyplina uczniów gimnazjum jest zjawiskiem, o którym mowa jest właściwie od pierwszych dni funkcjonowania tej nowej formy organizacji oświaty w powojennej Polsce. Jednak to nie powstanie gimnazjum przyczyniło się do braku dyscypliny w tej grupie wiekowej. Kto pracował w ośmioklasowej szkole podstawowej, ten wie, że inaczej zachowywali się uczniowie klas młodszych, a inaczej klas VII – VIII, a to właśnie ci drudzy stali się gimnazjalistami, wyodrębnioną grupą uczniów, w najtrudniejszym okresie rozwoju.

Chyba w żadnej dziedzinie życia państwowy monopol się nie sprawdził, centralne sterowanie mało gdzie przynosi satysfakcjonujące efekty. Pisał o tym wiele razy w swoim blogu Wiesław Mariański. Dlatego po przełomie 1989 roku odeszliśmy od tej formy zarządzania, co łączyło się z uwolnieniem potencjału tkwiącego w indywidualnych inicjatywach Polaków. Efekty widoczne są dziś gołym okiem i pewnie mało kto chciałby powrotu do socjalistycznej szarzyzny i braku wszystkiego, ze sznurkiem do snopowiązałek włącznie. Przekonanie, że „góra” wie lepiej nie sprawdziło się w żadnej dziedzinie życia. Czy może sprawdzić się w edukacji?

Słyszę głosy zdziwienia i konsternacji. Jak to? Od lat przekonuje się polskich nauczycieli, że to jedno z najważniejszych zadań. Twierdzi się, że to klucz do sukcesów szkoły. Problem polega na tym, że nie uwzględniamy w naszym myśleniu dwóch faktów: dziś szkoła nie jest jedynym miejscem uczenia się i rozwijania kompetencji; inteligencja wieloraka to jeszcze nie talent.